وضعیت اینترنت پرسرعت در ایران

وضعیت اینترنت پرسرعت در ایران

عصر حاضر عصر انفجار اطلاعات است و پیشنیاز ورود و دسترسى افراد به اطلاعات و شبکه جهانى اینترنت زیرساخت مخابراتى مناسب است، در ایران سالهاست که تنها راه ارتباطى مرسوم استفاده از خدمات کند و لاکپشتى Diap-Up است اما دهها راه دیگر براى دستابى به خدمات باند پهن (Broadband) وجود دارد: xDSL ، Wireless ، satellite و ... که سالهاست که با توجه به قوانین، مقررات و زیرساخت هاى مخابراتى موجود تکنولوژى هاى مبتنى بر DSL و بیسیم بعنوان روشهاى مقرون به صرفه و دردسترس معرفى و زمزمه میشوند. یکسال پیش بود که وزارت پست و تلگراف و تلفن که حالا دیگر به وزارت فناورى ارتباطات و اطلاعات تغییر نام داده بود به چند شرکت خصوصى بعنوان پیمانکار و مجرى مجوز راه اندازى و ارائه سرویس هاى اینترنت پرسرعت با استفاده از بستر مخابراتى و بیسیم را ارائه کرد. در گزارش زیر و به اختصار بعد از معرفى تکنولوژى DSL به بررسى روند ارائه اش در ایران خواهیم پرداخت: 
DSL چیست؟
براى اتصال به اینترنت از روش هاى متفاوتى استفاده مى گردد. مانند استفاده از مودم معمولى ، مودم کابلى ، شبکه محلى و یا خطوط DSL(Digital Subscriber Line). DSL روشى براى دستیابى به یک اتصال با سرعت بالا را با استفاده از کابل هاى معمولى تلفن (زوج سیمى که پشت دستگاه تلفن عادى میشود) براى کاربران اینترنت فراهم مى نماید.
ADSL چیست؟
انواع مختلفى از DSL وجود دارد که امکان اتصال به اینترنت را با سرعتها و امکانات مختلفى را ارائه میکند. نوعى که عموما براى مصارف خانگى از آن استفاده مى شود Asymmetric-DSL یا ADSL یا DSL نامتقارن مى باشد که در بهترین شرایط، عملا امکان گرفتن اطلاعات تا سرعتى معادل 2Mbps و فرستادن اطلاعات تا سرعتى حدود 256Kbps را مهیا مى سازد. دقیقا به دلیل متقارن نبودن سرعت ارسال و دریافت در این تکنولوژى است که به آن Asymmetric-DSL یا DSL نا متقارن گفته میشود.
مزایاى ADSL
ADSL از همان زوج سیمهاى تلفن معمولى استفاده مى کند. و نیازى به سیم کشى جدیدى از مرکز مخابرات یا ISP به سمت مشترکین نیست و لذا از این جهت هیچ هزینه اى صرف نمى شود. - در ADSL کاربر همواره به اینترنت متصل میباشد و در عین حال مى توانید از خط تلفن یا فاکس خود نیز همزمان استفاده کند، یعنى خط تلفن کاربر هیچ وقت به دلیل استفاده از اینترنت اشغال نمى شود. - تجهیزات سخت افزارى استفاده از DSL بسیار ارزان قیمت هستند. (بر خلاف سیستمهاى ماهواره اى یا کابلى)و همچنین امکان داشتن Static IP و برخى امکانات فنى و سرویس هاى ارزش افزوده دیگر نیز به راحتى قابل رائه هستند.
معایب ADSL-
مهمترین و مساله ساز ترین مشکل DSL این است که کیفیت و سرعت انتقال داده بستگى به فاصله مشترک از مرکز تلفن دارد. یعنى اگر محل کاربر در حوالى مرکز تلفن باشد با سرعت بیشترى به اینترنت متصل مى شوید و بالعکس. این قضیه وقتى مساله ساز خواهد بود که فاصله مشترک از مرکز تلفن بیش از 5 کیلومتر باشد که در این صورت معمولا استفاده از DSL مقدور نخواهد بود. البته در تهران بسبب تراکم بیش از حد جمعیت و مشترکین معمولا فاصله کاربر تا مرکز تلفن محلى کمتر از 5 کیلومتر است. - کیفیت پایین سیمهاى تلفن و پوسیدگى احتمالى آنها نیز اثر نامطلوبى در ارتباط خواهد داشت که احتمالا و متاسفانه بعد از ارائه عمومى این سرویس در کشور به بزرگترین معضل و دردسر مشترکین و ارائه کنندگان سرویس تبدیل خواهد شد. - سرعت دریافت داده نسبت به ارسال داده بمراتب بیشتر است البته این موضوع براى مشترکین تک کاربر محسوس نخواهد بود ولى براى شرکتها و سازمانهاى که میخواهند یک اشتراک را بین چندین کاربر تقسیم کنند میتواند تا حدودى آزار دهنده باشد و آنها را مجبور به خرید کلاس هاى بالاتر و طبیعتا گرانترى خواهد کرد.
DSL چگونه کار میکند ؟
به محیطى که داده ها از آن انتقال مى یابند مدیا یا رسانه گفته مى شود. زوج سیم، کابلهاى کواکسیال (مثل کابل آنتن تلویزیون)، موجبر ها (لوله هایى فلزى با سطح مقطع مستطیل یا دایره شکل)، هوا و فیبرهاى نورى مهمترین رسانه هاى مخابراتى هستند. براى هر رسانه مخابراتى پارامترهایى به نام کرانه بالایى و پائینى فرکانس تعریف مى شود و منظور از آنها حداکثر و حداقل فرکانسى است که آن رسانه مى تواند با کیفیت مطلوب از خود عبور دهد. به اختلاف این دو فرکانس پهناى باند یا Band Width مى گویند. زوج سیم که در سیستم تلفن شهرى استفاده مى شود ضعیفترین رسانه مخابراتى از این نظر مى باشد و محدوده عبور فرکانسى آن از صفر تا حدود 2 مگاهرتز مى باشد. اما در سیستمهاى تلفن ثابت شهرى (PSTN) فقط از 4 کیلو هرتز این محدود براى عبور صدا استفاده مى شود و بقیه باند فرکانسى آن آزاد میماند که در واقع استفاده از این باند فرکانسى بلااستفاده ایده اصلى و اولیه ساخت و استفاده از DSL مى باشد. در روش اتصال عادى Diap-Up از همان 4KHz پهناى باندى که در مکالمات صوتى عادى بکاربرده میشود جهت انتقال داده استفاده مى شود و با استفاده از روشهاى پیچیده مدولاسیون دیجیتال و فشرده سازى اطلاعات، مى توان حداکثر به سرعت 56 کیلو بیت در ثانیه رسید که در عصر انفجار اطلاعات سرعتى لاکپشتى است. حالا اگر باند فرکانسى ما از 4KHz به 2MHz افزایش پیدا کند! یعنى تقریبا 500 برابر خواهد شد، واضح است که سرعت انتقال دادهایمان به شدت افزایش خواهد یافت. براى ADSL در عمل معمولا باند فرکانسى 30KHz تا 138KHz براى فرستادن اطلاعات و باند فرکانسى 138KHz تا 1.1Mhz براى گرفتن اطلاعات استفاده مى شود. در این صورت با توجه به روشهاى مدولاسیون مورد استفاده مى توان به پهناى باند دیجیتالى اى تا 8Mbps دست یافت که معمولا براى بدست آوردن ضریب کیفیت سرویس دهى (QoS) بهتر عملا سرعتى حدود 1.5 تا 2 مگابیت در ثانیه در اختیار کاربران حرفه اى قرار مى گیرد.
با سرعت جت پرواز کنید آنهم بدون اشغالى خط!
با توجه به اینکه باند فرکانسى 0 تا 4 کیلوهرتز که براى انتقال سیگنالهاى صوتى تلفنى استفاده مى شود در ADSL دست نخورده باقى مانده است، مشترک مى تواند در عین اتصال به اینترنت تماسهاى تلفنى خود را نیز بر قرار سازد. براى این کار یک سوکت که در واقع یک فیلتر پایین گدز (LPF) است روى هر پریز تلفن نصب مى شود تا از ورود سیگنالهاى فرکانس بالا به داخل دستگاه تلفن جلوگیرى شود. (در صورت موجود بودن سیم کشى مجزا براى data مى توان از یک Splitter مرکزى نیز استفاده کرد.) همچنین براى اتصال به اینترنت از طریق DSL به یک مودم DSL احتیاج دارید که نوع معمولى آن قیمتى حدود 20 دلار دارد که در ایران اکثر شرکت هاى ارائه دهنده ADSL وعده امانت رایگان این مودم در طول اشتراک را به مشترکان خود داده اند.
آن طرف سیم چه خبر است؟
سوئیپچهایى که در مراکز مخابرات براى برقرارى ارتباط تلفنى نصب شده اند، به هیچ عنوان توانایى عبور فرکانسهاى بالاى 4 کیلو هرتز را ندارند. لذا هر اتفاقى که قرار است بیفتد، باید قبل از ورود زوج سیم مشترک به سیستمهاى مخابراتى تلفن شهرى بیفتد. براى این کار دستگاههایى به نام DSLAM یا DSL Acsess Multiplexer در مرکز مخابرات کار گذاشته مى شود. این دستگاه توسط فیلترهاى فرکانسى، باند 4KHz اول هر زوج سیم را به سمت سوئیچهاى مخابراتى مى فرستد و بقیه پهناى باند را براى اتصال به اینترنت استفاده مى کند. هر DSLAM قابلیت اتصال صدها زوج سیم از طرف مشترکین را داراست و در نهایت از سوى دیگر با یک اتصال با پهناى باند خیلى زیاد به اینترنت متصل است و به این طریق تا وقتى که این پهناى باند اشباع نشود مشترکین مى توانند با سرعت بالا و یکنواخت از اینترنت استفاده کنند و از آن لذت ببرند.
مشکلات
در نهایت بعد از فراخوان وزارت ICT براى اعطاى مجوز ارائه اینترنت پرسرعت PAP 13 شرکت موفق به اخذ مجوز شدند که دو شرکت بعد از اعلام مهلت ابطال مجوز از سوى وزارتخانه در حالى که چند ماهى بیشتر به پایان مهلت انجام تعهد راه اندازى 20هزار پورتیشان نمانده بود مجوز خود را باطل کردند. از ابتداى ورود اینترنت پرسرعت به ایران مشکلات فنى و ادارى مرسوم شروع شد که در زیر به بعضى از آنها میپردازیم: - دریافت ضمانت یک و نیم میلیارد تومانى براى اعطاى مجوز PAP - مشکل و کندى کار در ثبت سفارش،ترخیص و تحویل تجهیزات وارداتى - عدم همکارى مراکز تلفن ثابت شهرى در ورود کارشناسان و نصب تجهیزات مربوطه - جلوگیرى از نصب تجهیزات در بسیارى از مراکز به بهانه کمبود جا و نبود امنیت کافى - گلایه از نور چشمى شدن برخى PAPها و عدم رعایت عدالت و مساوات PAPها - ارائه پیشنهاد خرید ساختمانهاى مجاور یا نصب کانکس در محوطه مراکز محلى و حتى پیشنهاد ادغام و ایجاد کنسرسیوم بین شرکتهاى داراى مجوز که اصل رقابت تجارى و تنوع کیفیت و خدمات را از بین میبرد
بظاهر شروع شد 
با وجود تمام این مشکلات و سختى ها صبح روز شنبه 20 دى ماه 83 مراسمى با عنوان "افتتاح رسمى سرویس اینترنت پرسرعت" با حضور سید احمد معتمدى وزیر ICT،مسعود داورى نژاد معاون ارتباطات رادیویى و رئیس سازمان تنظیم مقررات وزارتخانه و مجرى وزارتى پروژه و برخى دیگر از مدیران مرتبط و روئساى شرکت هاى PAP در طبقه دوم هتل بزرگ تهران برگزار شد اما باید بگویم که این مراسم بیشتر نمایشى و ظاهرى بود تا افتتاح واقعى اینترنت پرسرعت موعود. در گوشه اى از محل برگزارى مراسم چند کامپیوتر و نوت بوک تحت عنوان غرفه شرکتهاى PAP بظاهر به اینترنت پرسرعت وصل بودند که هر بازدید کننده عادى اى هم با قدم زدن بینشان متوجه میشد که تنها دو غرفه از 6 غرفه موجود واقعا آنلاین بودند که یکى از آنها شرکتى بود که از چیزى حدود یک سال قبل (بهمن 82) اعلام کرده بود که سرویس ADSL اش در آن مرکز PSTN (شهید مطهرى) آماده ارائه است و تنها منتظر تایید تعرفه هایش از سوى وزارتخانه است و دیگرى تنها شرکت PAPى بود که شبکه عنکبوتى و بروکراسى ادارى ایران را شناخته بود و بجاى استفاده از تکنولوژى ADSL به سراغ wireless broadband رفته بود.
همچنان منتظر باشید!
علیرغم افتتاح رسمى پروژه ظاهرا فعلا شهروندان میتوانند با قیمتى در حدود 40هزار تومان در ماه به سرویس نچندان پرسرعت 64/32 آنهم در برخى از 85 مرکز تلفن تهران دست پیدا کنند که این قیمت به گفته وزیر فناورى ارتباطات و اطلاعات براى سبد خانوار یک خانواده متوسط ایرانى رقم بالایى است و باید به زیر 20 هزار تومان در ماه برسد. حتى سید احمد معتمدى در بخش پایانى سخنرانى اش در آن مراسم گفت حتى من هم قادر به تهیه این سرویس با این قیمت نیستم! البته شاید آقاى داورى نژاد (مجرى پروژه از طرف وزارتخانه) وضعش بهتر باشد اما من نمیتوانم با این رنج قیمت از این سرویس ها استفاده کنم! البته یکى از ICPهاى بزرگ کشور سرویس ارزان قیمت ترى (حدود 25هزار تومان در ماه) ارائه کرده که محدودیت ترافیک ماهانه اش یک گیگا بایت است که براى یک کاربر خانگى نسبتا حرفه اى بسیار کم و نا متناسب است! ICP بزرگ دیگرى هم اقدام به ارائه اینترنت پرسرعت بى سیم در بخشى از تهران کرده که سرویس 128/32 اش را ماهیانه 40 هزار تومان ارائه میکند اما امکان متحرک بودن کاربر و رومینگ بین BTSهاى مختلفش را واگذار نمیکند. با این گستره محدود ارائه و قیمت نسبتا بالاى اشتراک ماهیانه احتمالا به صلاح مشترکین میانى و کاربران خانگى حرفه اى است که تا افزایش مراکز ارائه دهنده و افزایش رقابت در بازار منتظر بمانند و همچنان سرویس لاکپشتى خود را تحمل کنند.
روزشمار اینترنت پرسرعت در ایران
 بهار 81 بود که مدیرعامل وقت شرکت مخابرات استان تهران قول نصب و راه اندازى سرویس اینترنت پرسرعت از طریق خطوط ISDN BRI64 را تا پایان سال داد که البته این وعده خوشبختانه هیچگاه عملى نشد ! از این رو میگویم خوشبختانه که ISDN یک تکنولوژى قدیمى و تقریبا منسوخ شده بود که تجهیزات و راه اندازى آن مستلزم هزینه هاى پنهان و آشکار زیادى بود. 2 شهریور 81: معاون توسعه و مهندسى شرکت مخابرات استان خراسان خبر از آمادگى شرکت مخابرات استان خراسان براى خطوط پرسرعت اینترنت به مشترکان داد. 14 بهمن 81 : خبرگزارى جمهورى اسلامى ایران مصاحبه سید محمد مهدى طباطبایى، مدیر عامل موسسه پیام کیش را روى خروجى خود منتشر کرد که در آن اعلام شده بود مسئولان جزیره کیش با نصب سوئیچ‌ هاى دیجیتال جدید، امکان استفاده از تلفن‌ هاى تصویرى و اینترنت پرسرعت را فراهم آورده ‌اند و همزمان با جشن ‌هاى سالگرد انقلاب، کار واگذارى خدمات تلفن همراه تصویرى و اینترنت پرسرعت آغاز خواهد شد. شهریور 82: بر اساس مفاد مواد ‌‌٢٨ و ‌‌١٢٤ قانون برنامه‌ى سوم توسعه‌ى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى و آیین نامه‌ى اجرایى مربوط به مصوبه‌ى مورخ ‌‌٧٩/١٢/٦ هیات وزیران، پروانه‌ى ارائه‌ى خدمات عمومى انتقال داده‌ها با ضمانت 1/5 میلیارد تومانى به شرکت عصر و انتقال داده‌ها وابسته به عصر دانش افزار واگذار شد. 22 دى 82: اولین مرکز ارائه‌دهنده‌ى خدمات اینترنت پرسرعت راه اندازى شد اولین مرکز ارائه‌دهنده‌ى خدمات اینترنت پرسرعت با ظرفیت اولیه‌ى ‌‌٢ هزار پورت توسط شرکت عصر دانش افزار راه اندازى شد. 7 بهمن 82: اینترنت پرسرعت در منطقه‌ شهید مطهرى آماده‌ سرویس دهى شد. در سمینار فناورى DSL اعلام شد در حال حاضر سرویس اینترنت پرسرعت در منطقه‌ى شهید مطهرى آماده سرویس دهى است که با تایید قیمت‌ها و ضوابط از سوى شرکت مخابرات از ‌٢ هفته‌ى آینده کاربران مى‌توانند از این سرویس‌ها استفاده کنند که این دو هفته تا چیزى حدود یکسال بعد به درازا انجامید! 15 فروردین 83: سرویس اینترنت پرسرعت ارائه نمى‌شود و چنانچه این کار انجام شود قاعدتا باید از طریق کانال‌هاى غیرقانونى انجام شود، در غیر این صورت همه‌ى شرکت‌هاى دارنده‌ى مجوز PAP باید قادر به ارائه‌ى سرویس مورد نظر باشند! مهندس صحراپور” مدیرعامل شرکت داده‌پردازى فن‌آوا در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس فناورى اطلاعات خبرگزارى دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان این مطلب در مورد مشکلات شرکت‌هاى PAP ، اظهار داشت: وزارت ارتباطات و شرکت مخابرات موظف‌اند تا به همه‌ى شرکت‌هاى دارنده‌ى مجوز، سرویس یکسان و همزمان، با توجه به قراردادهاى به امضاء رسیده ارائه کنند، اما به خاطر آماده نبودن دستورالعمل‌هاى اجرایى، مشخص نبودن نرخ‌ها و تعرفه‌ها براى شرکت‌ها هیچ یک از شرکت‌ها هنوز سرویس اینترنت پرسرعت ارائه نمى‌کنند. 2 خرداد 83: اینترنت پرسرعت در استان گلستان راه‌اندازى شد 9 مرداد 83: داورى نژاد: تکلیف فضاى اختصاصى به ارایه‌دهندگان اینترنت پرسرعت طى هفته‌ى آتى مشخص مى‌شود. وى در رابطه با مسایلى که شرکت‌هاى دارنده‌ى مجوز PAP به عنوان مشکل خود جهت ارائه‌ى سرویس عنوان کرده‌اند، اظهار داشت: در پروانه‌ى صادر شده براى شرکت‌هاى PAP مدت یک سال براى عملى کردن تعهدات، فرصت قرار داده شد تا زمان کافى جهت هماهنگى مسایل متعدد فنى، انسانى و حراستى موجود در راستاى ورود بخش خصوصى به ساختمان‌هاى مخابرات وجود داشته باشد.وى، ادامه داد: در برخى از مواد به فرصت‌هاى کارى نیاز داشتیم تا رویه‌ها و فرم‌هاى قراردادها مشخص شود و در حال حاضر شرکت‌ها نسبت به زمانى که پروانه‌ى آن‌ها صادر شده، مهلت دارند تا به تعهدات خود عمل کند. 22 آذر 83: مدیر عامل شرکت PAP فناوا: تعداد شرکت‌هاى فعال در زمینه‌ى PAP باید به تعداد انگشتان دست تقلیل یابد،انجام طرح ارائه‌ى اینترنت پرسرعت موفقیت‌آمیز نبوده است! 20 دى 83: افتتاح رسمى سرویس اینترنت پرسرعت وزیر ارتباطات:خریدن اینترنت پرسرعت براى خود من هم مشکل است! محاسن کاهش تعرفه‌ى اینترنت براى توسعه‌ى IT بیشتر از تبعاتش است 20 دى 83: با وجود باقى ماندن تنها دو ماه از پایان ضرب الاجل تعیین شده براى شرکتهاى PAP تنها از۱۱ شرکت ارایه دهنده اینترنت پرسرعت (PAP) تنها سه شرکت موفق شدند به ضربالاجل برسند! و در صورت عدم ارایه به موقع ، مبلغ یک میلیارد ۲۰۰و میلیون تومان را به عنوان حق مجوز از دست میدهند!